|
مثل چيست ؟
مثل
،سخن كوتاه و مشهوري است كه به قصه اي عبرت آميز يا گفتاري نكته آموز
اشاره مي كند و جاي توضيح بيشتر را مي گيرد .
كلمه”
مثل ” عربي است و كلمه فارسي آن “
متل ” است . وقتي مثل گفتن صورت بي ادبانه پيدا كند آن را
متلك مي گويند . البته ضرب المثل يك
تركيب عربي است به معناي مثل زدن .
در همه
زبانهاي دنيا ضرب المثل فراوان است . بعضي از مثل ها در همه زبانها به هم
شباهت دارند .
هر قدر
تاريخ تمدن ملتي درازتر باشد بيشتر حادثه در آن پيدا شده و مثل هاي بيشتري
در آن وجود دارد . و در زبان فارسي نيز ده ها هزار ضرب المثل وجود دارد .
مثل ها
چند نوعند ؟
·
عبارت مثل گاهي كوتاه است و در دو يا سه كلمه
خلاصه مي شود مانند (فيل و فنجان ) كه مي فهماند دو چيز از جهت كوچكي
وبزرگي با هم تناسب ندارند . اين مثل در اصل داراي 5 كلمه بوده ( آب دادن
فيل با فنجان ) ولي معمولا با همان دو كلمه به اصل مثل اشاره ميكند .
·
عبارت مثل گاهي دراز است مانند ( آفتابه و
لولهنگ هر دو يك كار را مي كنند ولي ارزش آنها وقت گرو گذاشتن معلوم مي شود
) چون لولهنگ از سفال ساخته شده ارزشش از آفتابه كه از مس است كمتر است .
·
مثل گاه يك عبارت ساده است و گاه يك خط شعر
( شتر در خواب بيند پنبه دانه گهي لپ اپ خورد
گه دانه دانه )
مثل ها از
كجا مي آيند ؟
·
بعضي از مثلها حاصل پندهاي دانايان يا
پيشوايان مذهبي يا تجربه هاي زندگي مردم است . اينگونه مثل ها را
حكمت مي نامند .
·
بعضي گفتار اشخاص نامدار تاريخي يا عادي بوده
كه در موقع خاصي خيلي بجا و مناسب بوده و از بس به ذوق ديگران خوش آمده
مشهور شده است .
·
بسياري از مثل ها نتيجه داستاني است ، خواه
حقيقي يا افسانه اي باشد . در حالي كه مردم از داستان اصلي آن ممكنست بي
خبر باشند و يا ممكنست در هر شهري به صورتي نقل شود .
·
بعضي از مثلها از يك قطعه شعر معروف گرفته
شده است مانند، ( از ماست كه بر ماست )كه از شعر معروف ناصر خسرو گرفته شده
است .
مثل هاي
منظوم گاه ساخته و پرداخته شاعر است و گاهي از مثل هاي ساده گرفته شده و در
شعر زيبا و مناسبي جا افتاده و جانشين مثل قديمتر شده است .
مثل چه
فايده دارد ؟
·
دانشمندان تاريخ و جامعه شناس در بررسي
روحيات و اخلاق گذشتگان از مثل هاي جاري هر محلي استفاده مي كنند .
·
دانستن مثل ها گفتن و نوشتن را آسان مي كند .
چون
اين
جمله ها كوتاه و زيباست و بر دل مينشيند و گفتگوي دراز را كوتاه مي كند و
اگر در جاي خود استفاده شود اثر حرف بيشتر مي شود .
توجه : درست به كار بردن مثل هم خودش يك هنر است . اگر در جاي نامناسب گفته شود
و يا با موضوعي كه در ميان است مطابق نباشد ممكنست صورت متلك به خود گيرد .
اين
مطالب خلاصه اي از نوشته هاي مهدي آذريزدي 11/11/46 از كتاب قصه هاي تازه
از كتابهاي كهن ـ انتشارات اشرفي است .
|
